BERGH IN JAARTALLEN
Hierin zijn ook enkele jaartallen opgenomen uit de omgeving die interessant zijn voor de Berghse geschiedenis en jaartallen uit de vaderlandse geschiedenis.
Het betreft een voorlopige lijst
| Vr Chr | ||
| 9000 | Jagerskamp in Dichteren bij Doetinchem (grenzend aan de Berghse dorpen Kilder en Wijnbergen) | |
| 8000 | De mensen gaan de bodem bewerken en uitgelezen gewassen verbouwen. Er is een vuursteenwerkplaats bij Lengel blijkens opgravingen in 1981 | |
| 4000 | In Stokkum wordt gebruik gemaakt van vuistbijlen (blijkens een vondst in 1991 door W. Verstegen) | |
| 2500 | De eerste landbouwers vestigen zich in onze streek | |
| 0 tot 1000 | ||
| 0 | Christus geboren | |
| ca 400 | Kerstening van de Liemers vindt plaats | |
| ca 458 | De Romeinen worden verdreven door een verbond van Germaanse stammen | |
| 511 | Clovis de grondlegger van het Frankische Rijk, overlijdt | |
| ca 600 | Grote verandering in de landbouwtechniek: de hakploeg wordt vervangen door de trekploeg bespannen met ossen | |
| 697 | De H. Willibrord bouwt de Martini-Kerk te Emmerik | |
| 768 | Karel de Grote komt aan de macht | |
| 785 | Widukind, Saksische aanvoerder geeft zich over aan de Franken | |
| 800 | Karel de Grote tot keizer gekroond door Paus Leo III | |
| 814 | Karel de Grote overlijdt; Lodewijk de Vrome volgt hem op. In de periode van Lodewijk de Vrome wordt voor het eerst iets over het Berghse land geschreven |
|
| 828 | Oudst overgeleverde vermelding van Asuen (Azewijn) en Kniphees bij Emmerik: Geroward schenkt goederen te Langerak, Heelweg, Aalten Varsseveld, Hummelo, Heze en Azewijn aan de Utrechtse kerk | |
| 838 | Oudst overgeleverde vermelding van Leomeriche (Liemers) | |
| 885 | Einde invallen Noormannen: hertog Godfried, aanvoerder van de Denen wordt vermoord bij Spijk-Lobith | |
| 944 | Otto I, de latere keizer Otto de Grote houdt hofdag op Eltenberg | |
| ca 967 | Wichmann, gouwgraaf van Hamaland en kasteelheer te Hoog-Elten sticht een dames-stift dat bedoeld is om de dochters van de hoogadel op te nemen | |
| 969 | Misschien wordt de eerste kapel, toegewijd aan Sint-Petrus in Banden, in Beek gesticht door graaf Wichman van Hameland | |
| 996 | Op de Rijksdag te Nijmegen beslecht keizer Otto III de langdurige twist over de aanspraken van Adela en Balderik op de stichtingsgoederen van het stift Elten | |
| 11e eeuw | ||
| 1018 | Balderik wordt op de Rijksdag te Nijmegen ter verantwoording geroepen terzake van de dood van graaf Wichman van Vreden | |
| 1018 | Er komt officieel een einde aan Hamaland | |
| 1024 | Meinwerk, bisschop van Paderborn, en zijn zuster Adela, non te Elten, verdelen de erfgoederen die hun moeder Adela heeft nagelaten | |
| 12e eeuw | ||
| ca 1100 | Abdis Irmgard begint met de bouw van de romaanse basiliek in Hoog Elten | |
| 1140 | Oudste vermelding kerk van Zeddam | |
| 1142 | Arnoldus, aartsbisschop van Keulen, getuigt, aangezien de kooplieden van Wesel, Xanten, Emmerik, Elten en Doetinchem, te Rees komende, tolvrijheid zullen genieten [oud-archief Doetinchem] | |
| 1142 | Eerste vermelding van Vethusen, Dykhusen, Hanevorde[ = Heynvoorde, thans De Kemp], Lobrick | |
| 1144 | Eerste vermelding van Lengel | |
| ca 1170 | Rabodo I van den Bergh overlijdt, Rabodo II volgt hem op | |
| 1179 | Klooster Bethlehem bij Doetinchem wordt gesticht; Rabodo II van Bergh is hierbij aanwezig | |
| 13e eeuw | ||
| ca 1200 | Het Sint-Vitusstift op Eltenberg bezit in Braamt het Nutselers goed en het goed Ten Have | |
| 1206 | Eerste schriftelijke vermelding van Beek: Simon van Hese, proost van het stift Emmerik, geeft het kapittel van Sint-Maarten aldaar behalve de kerk van Beek met alle rechten en inkomsten ook tienden in Huthum, Emmerik en Vrasselt | |
| 1230 | Graaf Otto II geeft stadsrechten aan Doetinchem; Hendrik van den Bergh is hierbij aanwezig | |
| 1231 | Montferland bij Zeddam 12 augustus: Scheidsrechters wijzen vonnis in het proces tussen het Emmerikse kapittel en Everhard van Hese en zijn aanhang | |
| 1234 | Vermelding van goederen in Braamt | |
| 1240 | Hendrik van den Bergh verhuist van Montferland naar nieuwe woontoren op plaats waar nu Huis Bergh staat | |
| 1240 | Eerste vermelding van Wimburg (Wijnbergen) | |
| 1240 | Gerard van Elten en de erven van wijlen zijn broer Gozewijn van Elten verkopen aan het klooster Bethlehem bij Doetinchem het goed Ulth met twee houtwaren in Stokkumer- en Loberkerbosch en twee erven in Nederelten | |
| 1257 | Frederik van Netterden treedt op als richter in naam van de heer van den Bergh | |
| 1280 | Abdis Godelindis van Elten verkoopt het Naardinger-land (Bussum, Hilversum en Naarden) aan de graaf van Holland, dat sinds die tijd de naam Gooiland draagt | |
| 14e eeuw | ||
| 1303 | Wolterus de Bongart verkoopt met toestemming van zijn leenheer Everardus de kemenade de tiend te stokkum aan Agnes de Henghuisen en haar zoon Everardus | |
| 1309 | Diverse oorkonden te ‘s-Heerenberg inzake geldleningen van lombarden, o.a. door de gebroeders Frederik, Hendrik en Adam van den Bergh. | |
| 1312 | Adam II van den Bergh overlijdt; Frederik II volgt hem op | |
| 1313 | Oudst overgeleverde vermelding van Monferant, berg | |
| 1339 | De mensen van Beek bouwen hun eerste stenen kerk | |
| 1340 | Oudst overgeleverde vermelding van Kijller (Kilder). | |
| 1348 | Door het huwelijk van Willem van den Bergh en Sofia van Bylant in 1348 kwam het Montferlandse bezit voor een deel aan het Huis Bergh, n.l. voor zover de van Bylants het van Gelre in leen hadden. | |
| 1354 | Boerenopstand op de Veluwe | |
| 1355 | Hertog Reinoud III van Gelre doet zijn bezittingen en rechten in de Liemers – waarbij ook Beek was begrepen – over aan graaf Jan van Kleef | |
| 1365 | Het kapittel van Sint-Walburg te Zutphen verkoopt het goed Ten Rensken in Beek aan het graaflijke college van kapittelheren op Eltenberg | |
| 1370 | kapel in Azewijn wordt gesticht | |
| 1379 | ‘s-Heerenberg krijgt stadsrechten | |
| 1365 | De muur aan de zuidzijde van het romaanse middenschip stort in (Elten) | |
| 1399 | Pancratiuskerk wordt na een belangrijke uitbreiding onder Frederik III van den Bergh (1381-1416) tot parochiekerk van de stad ‘s-Heerenberg verheven | |
| 15e eeuw | ||
| 1400 | Frederik van den Bergh en zijn schoonzoon Otto van der Leck verkopen het goed Te Harstlo | |
| 1416 | Willem de Rijke, heer van den Bergh, Bylant en Hedel | |
| 1427 | De hertog van gelre verkoopt al zijn rechten in de Bergherbossen aan de heer van den Bergh | |
| 1443 | Oorkonde inzake pacht Woestengoed in Loerbeek | |
| 1447 | Willem II heer van den Bergh en Bylant legt vast dat hertog Adolf I van Kleef aan hem heeft verpand: het kerspel Beek, het holtgericht in de Didamse bossen en meer inkomsten | |
| 1450 | Willem heer van den Bergh sticht gasthuis aan de Kellenstraat | |
| 1450 | Gerrit van der Wilten draagt zijn aandeel in de Bijvank in het kerspel Beek in leen op aan heer willem van den Bergh | |
| 1451 | Willem van den Bergh bezit vier dwangmolens: ‘s-Heerenberg, Zeddam, Didam en Gendringen | |
| 1457 | Het gilde van Sint Antonius te ‘s-Heerenberg wordt voor het eersrt schriftelijk genoemd | |
| 1465 | Oswald, graaf van den Bergh | |
| 1473 | Hertog Karel van Bourgondie schenkt hertog Johan van Kleef als dank voor bewezen diensten o.a. het gebied tussen Emmerik en de IJssel. | |
| 1475 | Het markenboek van Lengeler- en Stokkumerbos maakt melding van gilden Sint Sebastiaan en Sint Antonius te ‘s-Heerenberg | |
| 1481 | Hertog Johan I van Kleef, oudste zoon van hertog Adolf I van Kleef en Maria van Bourgondië, overlijdt | |
| 1481 | De Kemnade is in het bezit bij de Mommen | |
| 1486 | De heer van den Bergh wordt door keizer Frederik tot rijksgraaf verheven. Het land van den Berghe is nu een graafschap | |
| 1492 | Columbus ontdekt Amerika | |
| 1496 | Geert van Wou giet Sint Pancratiusklok ‘s-Heerenberg | |
| 16e eeuw | ||
| 1503 | Heerlijkheid Boxmeer wordt Berghs bezit | |
| ca 1505 | Drie schattingslijsten van Beek | |
| 1513 | Frederik van den Bergh, heer van Hedel overlijdt | |
| 1515 | Karel V vorst der Nederlanden | |
| 1517 | Maarten Luther slaat zijn 95 stellingen aan de slotkerk van Wittenberg | |
| ca 1520 | In Antwerpen wordt altaarretabel voor Sint-Oswalduskerk Zeddam gesneden | |
| 1532 | Oswald graaf van den Bergh tekent protest aan omdat mensen uit Babberich of Zevenaar hout hebben gehaald uit de Beekse heide | |
| 1532 | Graaf Oswald van den Bergh gelast op 27 april de stadhouder Jan Everwyn om een publicatie in de kerken van Zeddam en ‘s-Heerenberg te doen voorlezen i.v.m. verwaarlozing tochtsloten in Vinkwijkerbroek | |
| 1538 | Willem van den Bergh geboren | |
| 1539 | Maria van Nassau geboren (zus van Willem van Oranje) | |
| 1545 | Begin Concilie van Trente (tot 1563) | |
| 1546 | Oswald II overlijdt | |
| ca 1550 | Boetzelaersborg wordt gebouwd door Daem en Hector van den Bergh | |
| 1559 | Proosdij Emmerik wordt gesplitst in twee stukken: een Kleefs deel (politiek een deel van het hertogdom Kleef) kwam aan het aartsbisdom Utrecht, een Bergs deel (politiek een deel van Nederland) kwam aan het bisdom Deventer | |
| 1568 | Begin Tachtigjarige Oorlog | |
| 1568 | Graaf Willem van den Bergh wordt protestant | |
| 1570 | Andries van Anderlecht mag geen schatting heffen in de heerlijkheid Beek | |
| 1572 | Anderlecht, de drost van Huis Bergh verslaat de Geuzen te ‘s-Heerenberg | |
| 1575 | Gilde Sint Antonius te ‘s-Heerenberg wordt genoemd in rekeningen die bewaard zijn | |
| 1581 | Graaf Willem van den Bergh wordt stadhouder van Gelderland als opvolger van graaf Johan van Nassau, broer van Willem van Oranje | |
| 1581 | Staatse troepem worden in ‘s-Heerenberg gelegerd in het kerkgebouw | |
| 1583 | Graaf Willem van den Bergh kiest de zijde van Spanje en stelt uitdrukkelijk, dat hij zijn protestantisme niet zou behoeven te verloochenen | |
| 1583 | Kanselier en Raden van het Hof van Gelderland schrijven op 6 november uit Arnhem aan de stad Doetinchem, dat zij, op last van de prins en de algemene staten, de stadhouder graaf Willem van den Bergh ‘van wegen eenige inditiën ende suspitiën’, in hechtenis hebben doen nemen – en vermanen hen om vooral waakzaam en eensgezind te blijven [oud-archief Doetinchem] | |
| 1583 | Sasbout Vosmeer wordt benoemd tot eerste Apostolisch Vicaris van de Hollandse Zending | |
| 1589 | De Nederlandse kruidkundige Clusius, hoogleraar te Leiden, komt in het bezit van aardappelen; twee eeuwen later wordenaardappelen het hoofdvoedsel in onze streek | |
| 1591 | In juni wordt Deventer ingenomen door Maurits, ondanks hardnekkige tegenstand van Herman van den Bergh, één van de voor Spanje vechtende zonen van Willem | |
| 1591 | Juliana en Wilhelmina van den Bergh verdrinken in de oude IJssel | |
| 1598 | Op 23 juli wordt de eerste protestantse preek in Zeddam gehouden | |
| 1599 | Maria van Nassau overlijdt in Huis Ulft | |
| 1599 | Frederik graaf van den Bergh schrijft op 6 juli aan stad Doetinchem dat het een oud gebruik is, om, wanneer een stad is beschoten, de generaal der artillerie de beste en grootste klok te schenken [oud-archief Doetinchem]. | |
| 17e eeuw | (voor Holland: Gouden Eeuw) | |
| 1605 | Mechteld ten Ham – de Heks van ‘s-Heerenberg – sterft op 25 juli op de brandstapel | |
| 1609 | Twaalfjarige Bestand | |
| 1610 | Herman van den Bergh en zijn vrouw Maria Mancia, markiezin van Bergen op Zoom vergroten het kasteel te ‘s-Heerenberg (De letters H.G.Z.D.B.M.M.V.B. op de voorgevel herinneren er aan). | |
| 1611 | Walter Gyskens volgt Henrick van Braempt op als gildemeester van Sint Antonius te ‘s-Heerenberg | |
| 1611 | Proces tussen de markgenoten van Kortermark en het Beekse gilde | |
| 1627 | Een grote uitbreiding van het kasteel te ‘s-Heerenberg naar de stadszijde door Albert van den Bergh | |
| 1629 | Hendrik van den Bergh valt de Veluwe binnen | |
| 1629 | Oogst door oorlogshandelingen verloren gegaan | |
| 1647 | Heksenproces Braamt | |
| 1648 | Einde Tachtigjarige Oorlog (vrede van Münster) | |
| 1661 | De hertog van Kleef lost de pandschap van Wehl en verpandt de Groote Mark van Beek of het Kleefsche Holt | |
| 1663 | De landdrost der Graafschap Bergh verleent op 20 oktober aan de stad Doetinchem een akte ‘de non praeindiciando’, omdat hij onder Wijnbergen zand had laten graven, waarop de stad Doetinchem recht van weide en uitdrift had, en hij dit recht niet had erkend [oud-archief Doetinchem] | |
| 1667 | Madeleine van den Bergh restaureert De Padevoort | |
| 1672 | Rampjaar: op 4 april verklaart Lodewijk XIV de Nederlanden de oorlog. De Regering is Radeloos, het Land Reddeloos en het Volk Redeloos | |
| 1674 | Na de Franse oorlog van 1672 tot 1674 was er in Bergh meer volk en meer armoede (van een Gouden Eeuw was niets te merken) | |
| 1676 | Schatting zielental Bergh: 1465 | |
| 1681 | De Zeddamse pastoor Jodocus is ten strengste verboden om te dopen | |
| 1685 | De graaf van Bergh staat toe dat Minderbroeders van het nieuwe klooster in Elten missioneren in Beek | |
| 18e eeuw | ||
| 1702 | Roode Loop in Bergh (zie knop Berghse bevolking; geschiedenis) | |
| 1709 | Strenge winter vanaf Driekoningen; veel vee dood gevroren; wintergewas dood gevroren | |
| 1710 | Christiaan Meurs, koster in Beek, dient zijn beklag in over het gedrag van pastoor Sommer | |
| 1712 | Geslacht Van den Bergh sterft uit; Bergh komt in bezit van Oswalds Duitse achterneef Franz Wilhelm von Hohenzollern | |
| 1713 | Gildeboek Sint Joris Braamt wordt aangelegd | |
| 1713 | Runderpest waait over uit Azie | |
| 1726 | Kerk van Wijnbergen: de eerste schuurkerk na de Reformatie wordt gebouwd | |
| 1727 | Theodorus Bücker tekent kadastrale atlas van de gemeente Bergh | |
| 1728 | Geboorte van Johan Baptist de Dolle Graaf | |
| 1735 | Het kasteel te ‘s-Heerenberg gaat in vlammen op, tien jaren is gewerkt aan de herbouw | |
| 1743 | Jan de Beijer maakt diverse tekeningen in Bergh | |
| 1746 | Hannoveraanse cavaleristen betrekken winterkwartieren in Bergh | |
| 1753 | Zielental Bergh wordt geschat op ca 1835: voor de bezoldiging van de armenjager leveren de inwoners van Bergh hun bijdrage | |
| 1758 | De Staten van Zutphen geven opdracht de door Hannoveraanse troepen geleden schade te inventariseren | |
| 1771 | Derde epidemie ruderpest in Bergh | |
| 1772 | De ringmuur aan de westkant van het kasteel te ‘s-Heerenberg wordt afgebroken | |
| 1784 | Op last van het Hof Provinciaal worden de weerbare mannen geregistreerd | |
| 1787 | Anton Aloys von Hohenzollern-Sigmaringen bezoekt ‘s-Heerenberg als graaf van den Bergh | |
| 1790 | De gilden van Braamt en Kilder treden op als rechtspersonen bij het in erfpacht geven van een stuk der gemene luide, palend aan de grond van ‘t huis ‘t Loo aan de eigenaar van dit goed, Jan Christiaan van Marle | |
| 1795 | Fransen vallen onder leiding van Pichegru de republiek der Verenigde Nederlanden binnen | |
| 1799 | Grootseminarie gevestigd in het kasteel te ‘s-Heerenberg | |
| 19e eeuw | ||
| 1800 | De ingezetenen van het kerkdorp Beek dienen hun request in om teruggave van de middeleeuwse kerk en kerkefondsen | |
| 1809 | Lodewijk Napoleon Bonaparte maakt een dienstreis in het departement van de IJssel. Op 21 maart gaat hij naar ‘s-Heerenberg. In Zeddam wordt hij aangeklampt door enkele inwoners hetgeen tot gevolg heeft dat de katholieken de Sint Oswalduskerk terug krijgen | |
| 1810 | Aanleg van de Koningsweg van Wehl naar Elten | |
| 1815 | Bij het Weense Congres wordt besloten dat het gebied van de Vier Heezen op de Spuelberg (tussen de stad Emmerik en de huidige Nederlandse grens) Duits moet worden in ruil voor de Duitse enclaves Wehl, de Liemers en Huissen die Nederlands worden | |
| 1819 | Azewijn krijgt nieuwe kapel | |
| 1840 | Er wordt begonnen met aanleg verharde weg Zutphen-Keppel-Wehl-Zeddam-‘s-Heerenberg-Emmerik (gereed in 1847) | |
| 1842 | Grootseminarie vertrekt uit ‘s-Heerenberg | |
| 1851 | Verharde weg Terborg-Zeddam wordt aangelegd | |
| 1856 | Havezathe Het Loo of Oploo in Kilder wordt afgebroken | |
| 1863 | Netterden gaat van Bergh naar de gemeente Gendringen | |
| 1872 | Herdenking inname Den Briel door Watergeuzen op 1 april ontaardt te ‘s-Heerenberg in rellen | |
| 1882 | Gilde van Stokkum wordt weer opgericht | |
| 1885 | Spoorweg Zevenaar-Doetinchem komt gereed | |
| 1886 | Kilder wordt zelfstandige parochie (met Wehlsebroek): Sint Jan (kerkinwijding 17 juni) | |
| 1889 | Schuttersvereniging Wilhelmina Azewijn wordt opgericht | |
| 1897 | Kerkwijding nieuwe Sint Pancratiuskerk | |
| 20e eeuw | ||
| 1902 | Stoomtram Zutphen-Emmerik wordt in gebruik genomen | |
| 1910 | Klooster Duitse Jezuïeten komt gereed in ‘s-Heerenberg (later Gouden Handen) | |
| 1911 | Oprichting schutterij de Eendracht Lengel | |
| 1912 | Jan Herman van Heek koopt Huis Bergh met de bijbehorende bezittingen, groot ca 1200 hectaren van Wilhelm August, Fürst von Hohenzollern | |
| 1915 | Stokkum wordt een zelfstandige parochie | |
| 1914 tot 1918 | Eerste Wereldoorlog. Nederland blijft neutraal, maar omdat er geen goederen kunnen worden ingevoerd, wordt elk beschikbaar plekje grond benut om in de eigen levensonderhoud te voorzien | |
| 1937 | Witte Paters komen in ‘s-Heerenberg | |
| 1939 | Grootste deel van het kasteel brandt uit tijdens werkzaamheden aan de zolder; herbouw duurt tot 1942 | |
| 1940 | Tweede Wereldoorlog begint; in de strijd aan de Grebbelinie sneuvelen Willem Berntzen uit Beek, Lambert Span en Gerardus Elting uit ‘s-Heerenberg en Willem Harmsen uit Lengel | |
| 1942 | Pastoor Jan IJsbrands Galama en kapelaan Marinus Adr van Rooijen overlijden in concentratiekamp Dachaut | |
| 1943 | De drie klokken die in 1883 zijn opgehangen te Beek, verwijderd | |
| 1945 | Op 1 april wordt Bergh bevrijd door de Canadezen | |
| 1946 | Van Heek schenkt kasteel met inventaris en grondbezit aan een stichting die de instandhouding en het beheer van het gehele complex ten doel heeft | |
| 1946 | Jan Herman van Heek redt de door oorlogshandelingen beschadigde toren te Hoog Elten, door haar voor eigen rekening te laten stutten | |
| 1946 | Pastoor te Riele krijgt opdracht om in Braamt een eigen kerk te bouwen | |
| 1957 | Jan Herman van Heek overlijdt op het kasteel en wordt begraven op de N.H. begraafplaats te ‘s-Heerenberg | |
| 1966 | Het Harreveld gaat van Bergh naar de Gemeente Doetinchem | |
| 1974 | Autosnelweg A15 (later A18 genoemd) komt gereed. Een deel van Kilder wordt ingedeeld bij Wijnbergen | |
| 1984 | Een gedeelte van Wijnbergen wordt bij Doetinchem gevoegd | |
| 1994 | Gilde Sint Joris bouwt vakantiebungalow, type ‘Braamt |
Literatuur waar bovenstaande jaartallen vermeld staan:
Diverse nummers Old Ni-js
Wil Bronkhorst en Henk Harmsen: Stokkum; uit de historie van dorp en omgeving (1973) [hoofdstuk VI: Hoog-Elten in jaartallen].
A.G. van Dalen: Gelderse Historie in de Liemers (1971)
A.G. van Dalen: Gilden & Schutterijen in de Graafschap Bergh (1971)
‘Meester’ Lovink Hkz: De Geschiedenis van Doetinchem
John Thoben: Sint-Jorisgilde Braamt. Een traditie van 625 jaar (Braamt 1995).
John Thoben: Het kerspel Beek in de Liemers (Oorkonden).
Bron: Heemkunde Kring
Voor meer informatie over ’s-Heerenberg ga naar www.heemkunde.nl